Według statystyk około 350 000 Polaków każdego roku doznaje skręcenia stawu skokowego. Tym samym jest to jeden z najpopularniejszych rodzajów urazów, które nas dotykają. Zdarza się on zwłaszcza osobom aktywnym – sportowcom, ale i tym, którzy uprawiają sport hobbystycznie. Wystarczy jednorazowe, zbyt mocne wykrzywienie stopy podczas stawania i kontuzja gotowa. Ale na czym tak właściwie polega skręcenie kostki?
Staw skokowy – co to?
Żeby wiedzieć, na czym polega skręcenie stawu skokowego, warto w pierwszej kolejności wejść nieco głębiej i dowiedzieć się, czym w ogóle jest potoczna „kostka”.
Jest to połączenie trzech kości:
- piszczelowej,
- strzałkowej,
- skokowej.
Cały staw skokowy możemy też podzielić na dolny oraz górny, w skład czego wchodzą różne więzadła, które przez cały czas pełnią funkcję stabilizatorów – podczas każdej aktywności fizycznej, ale też i w spoczynku.
Czym jest skręcenie kostki?
A więc czym jest skręcenie kostki? To uraz, który powstaje na skutek przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu.Czyli na przykład – w trakcie biegania stawiamy stopę pod kątem, który jest nienaturalny dla stawu skokowego. Najłatwiej dochodzi do tego przy okazji uprawiania sportu na nierównym terenie, podczas upadku, kiedy chcemy mimo wszystko utrzymać balans, a nawet na imprezach masowych. Wtedy najczęściej stopa wywija się na zewnątrz.
Czy skręcenie kostki i zwichnięcie stawu skokowego to to samo?
Chociaż niekiedy z tych pojęć korzysta się zamiennie, są to dwie zupełnie inne kontuzje.
Skręcenie stawu skokowego dotyczy więzadeł. Występuje wtedy, gdy ulegają nadmiernemu rozciągnięciu lub ich zupełnemu przerwaniu w stawie skokowym.
Za to zwichnięcie kostki jest bardziej poważne. Nie jest powiązane jedynie z więzadłami, ale też z kośćmi. Wówczas przesuwają się one względem siebie i wychodzą ze swojego naturalnego położenia. Co więcej, może dotyczyć również mięśni i w efekcie przekładać się na uszkodzenia torebki stawowej jako całości.
Objawy skręcenia stawu skokowego – stopnie skręcenia kostki
Skręcenie kostki może wyglądać różnie. Wszystko zależy tutaj od stopnia uszkodzenia i wyróżniamy trzy stopnie:
- I stopień urazu – stosunkowo niewielki ból, lekkie naciągnięcie więzadeł i torebki stawowej. Osoba, która doznała takiej kontuzji, może poruszać się samodzielnie. Można zauważyć obrzęk, ale nie będzie on mocny i samoistnie, szybko ustąpi.
- II stopień urazu stawu skokowego – miejsce jest bardzo opuchnięte, może być niestabilne, a ból jest intensywny. Pojawia się krwiak. Wtedy wizyta u ortopedy jest już konieczna. Na tym poziomie ważne jest, aby kontuzjowany oszczędzał chorą stopę. W ten sposób nie będzie pogłębiać stanu zapalnego.
- III stopień – uraz, który powstaje w wyniku cięższych obrażeń oraz oznacza całkowite przerwanie więzadeł i uszkodzenie torebki stawowej. Ból kostki jest tutaj na tyle silny, że zupełnie uniemożliwia poruszanie. Objawy skręcenia stawu skokowego to obrzęk, który jest spory i łatwo można go zauważyć. Towarzyszy mu niestabilność stawowa.
Są to typowe i najbardziej jednoznaczne objawy skręcenia kostki. Poza tym można się spotkać także ze zwiększającą się temperaturą w okolicy stawu skokowego oraz można odczuwać całościowe wrażenie niestabilności.
Pierwsza pomoc w przypadku skręcenia kostki
Jak zwykle w przypadku urazów, pierwsza pomoc jest na wagę złota. To ona daje nam na początku szansę, aby zminimalizować ból kostki, obrzęk oraz przyspieszyć cały proces gojenia. Z tym, że różni się ona na przykład od tej, którą należy wykonać przy złamaniach. Więc jak powinno się przeprowadzić pierwszą pomoc przy skręceniu stawu skokowego?
Metoda R.I.C.E przy skręceniu stawu skokowego
Odnośnie pierwszej pomocy przy skręceniu kostki powstało wiele mitów – na przykład, że należy ruszać stopą, aby nie zesztywniała.
W praktyce najlepszą metodą pierwszej pomocy jest tutaj R.I.C.E – skrót od angielskiego rest (odpoczynek), ice (lód), compression (kompresja) i elevation (uniesienie).
- Pierwszy krok polega na odciążeniu kostki. Należy zapewnić unieruchomienie stawu i dać mu odpocząć. To pozwoli uniknąć dalszego pogłębienia się urazu.
- Następnie należy przyłożyć zimny okład. Może być na przykład w formie lodu zawiniętego w ręcznik. To zmniejszy opuchliznę i załagodzi ból kostki. Chłodzenie należy przeprowadzać w cyklach po 15-20 minut kilka razy dziennie przez pierwsze 24-48 godzin.
- Potem powinno się założyć uciskową opaskę elastyczną, która ustabilizuje staw i spowoduje zmniejszenie obrzęku. Jednak warto mieć na uwadze, żeby nie założyć jej zbyt ciasno tak, aby utrudniała krążenie krwi. Ucisk powinien być lekki.
- Ostatnim krokiem jest uniesienie kończyny dolnej ponad poziom serca, co ułatwia odpływ płynów, a także pozwala zmniejszyć obrzęk.
Zastosowanie tych kroków prowadzi do szybszego powrotu do pełnej sprawności.
Mimo że nie jest to takie trudne, ludzie bardzo często nie chcą udzielać pierwszej pomocy. Z reguły jest to spowodowane brakiem wiedzy lub pewności siebie, w obawie, że wyrządzimy poszkodowanej osobie jeszcze większą krzywdę. Dlatego, aby wiedzieć, jak pomóc przy skręceniu stawu skokowego, zachęcamy do wzięcia udziału w kursie z pierwszej pomocy. Jeżeli jesteś przedsiębiorcą, daj tę szansę swojemu zespołowi i zorganizuj szkolenie dla nich wszystkich!
Kiedy stosować kompresję i unoszenie nogi?
Podobnie jak odpoczynek i chłodzenie stawu skokowego, kompresja i unoszenie nogi ma największe znaczenie na samym początku – zaraz po doznaniu kontuzji. Szczególnie istotne jest to w dwóch pierwszych dobach. Pamiętajmy tylko, aby iść zgodnie z kolejnością metody R.I.C.E. Wówczas nastąpią znaczne ustąpienia bólu.
Skręcenie stawu skokowego – diagnostyka i badania
Diagnoza przy skręceniu kostki najczęściej opiera się o:
- ocenę objawów,
- historię urazów,
- badaniach fizykalnych.
Podczas konsultacji lekarz na początku sprawdza obecność bólu, obrzęku, tkliwość i stabilność stawu skokowego. Jeżeli sytuacja jest niejasna lub kontuzja wydaje się być poważna, najprawdopodobniej potrzebne okaże się wykonanie badań obrazowych takich, jak:
- zdjęcie RTG,
- rezonans magnetyczny,
- tomografia komputerowa.
Umożliwiają one bardziej precyzyjną ocenę tkanek miękkich, więzadeł (które są głównym stabilizatorem stawu skokowego) i wszystkich innych struktur znajdujących się w pobliżu stawu skokowego.
Rehabilitacja po skręceniu kostki
Jak powinno wyglądać wracanie do siebie po urazie? Rehabilitacja kostki jest konieczna – zwłaszcza jeżeli mówimy o II lub III stopniu urazu. Powinna ona mieć miejsce zaraz po leczeniu skręcenia stawu skokowego. Jest to ważne przede wszystkim ze względu na potrzebę wzmacniania mięśni strzałkowych, które zostały osłabione przez uraz kostki. Celem rehabilitacji jest to, aby odzyskać pełną stabilność stawu skokowego oraz zapobiegać podobnym kontuzjom w przyszłości.
Na czym polega rehabilitacja stawu skokowego? W głównej mierze na ćwiczeniach wzmacniających i poprawiających zdolność czucia głębokiego.
Jednakże zdarza się tak, że skręcenie kostki jest na tyle mocne, że zwykła rehabilitacja nie daje zamierzonych wyników, ponieważ nadal obserwuje się niestabilności stawu skokowego. W takich sytuacjach konieczna okazuje się operacja. Jej celem jest wzmocnienie więzadeł i torebki stawowej jako całości. Lepiej, aby leczenie operacyjne nie było odkładane w czasie. W innym przypadku może to skutkować odnawianiem się kontuzji w przyszłości.
Czego unikać przy skręceniu stawu skokowego?
Jeśli skręcenie kostki okazuje się poważne, należy ją oszczędzać. Uszkodzenie więzadeł przekłada się długotrwały ból i odczuwalna jest niestabilność stawowa.
Jakie okłady stosować na skręconą kostkę?
Należy odpuścić sobie ciepłe, długie kąpiele i nie powinno się nakładać rozgrzewających maści lub ciepłych okładów. Takie rozwiązania mogą pogorszyć stan zapalny i powiększyć obrzęk. Znacznie lepsze będą zimne okłady, które załagodzą ból i zmniejszą opuchliznę.
Ruch po urazie stawu skokowego
Bardzo istotne jest to, aby unikać obciążania chorej stopy. Nawet przy lekkim skręceniu stawu skokowego lepiej dać mu odpocząć przez około tydzień.
Natomiast finalną decyzję powinien podjąć ortopeda. To on określi, czego unikać i jak długo zajmie wracanie do pełnej sprawności stopy.
Skręcenie stawu skokowego – kiedy można wrócić do aktywności fizycznej?
Powrót do aktywności fizycznej po skręceniu kostki zależy od stopnia uszkodzenia tkanek i tempa ich regeneracji.
W przypadku I stopnia uszkodzenia najczęściej wystarczy jedynie kilka dni, maksymalnie do tygodnia odpoczynku i podstawowej rehabilitacji. Dzięki temu najprawdopodobniej można już wrócić do prostych aktywności.
Jeżeli skręcenie kostki jest umiarkowane, proces wydłuża się do kilku tygodni.
Za to w III stopniu zajmie to już sporo więcej. W trudnych kontuzjach potrzebne mogą okazać się nawet miesiące przerwy i intensywna rehabilitacja. Przed powrotem do uprawiania sportu najlepiej skontaktować się z fizjoterapeutą, który będzie zlecać ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące staw skokowy.
Objawy takie, jak ból, obrzęk z niestabilnością stawu skokowego świadczą o tym, że kostka nie jest jeszcze gotowa na pełne obciążenie. Powrót do sportu powinien obejmować ćwiczenia rehabilitacyjne i być stopniowy. W ten sposób znacznie zmniejszamy szansę na powrót skręcenia stawu skokowego w przyszłości.
